ARCHIT: ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

Με αυτό το post θα θέλαμε να ξεκινήσουμε μια σειρά κριτικών σκέψεων πάνω στην αρχιτεκτονική, την πολεοδομία και την επαναχαρτογράφηση της Αθήνας μέσα από το πρίσμα των κειμένων που έχουν δημοσιευθεί από αυτή την ομάδα. Συμπίπτει με δύο γεγονότα: την αναλυτικότατη έκθεση που φιλοξενεί το Μουσείο Μπενάκη με θέμα το έργο του Πικιώνη (σκίτσα, ζωγραφιές, σχέδια, φωτογραφίες κτλ) και δεύτερον και σημαντικότερο την εκκίνηση του αγώνα διάσωσης και αποκατάστασης του «αναπαυτηρίου» του Φιλοπάππου, μέρος του γνωστότερου και σημαντικότερου έργου του Πικιώνη από την λαϊκή συνέλευση των κατοίκων (κλικ).

Αυτές οι σκέψεις σίγουρα δεν βασίζονται σε αυθεντία τύπου «έχω πτυχίο, είμαι ειδικός», αντιθέτως είναι προϊόν της φαντασίας αυτής της ομάδας για την εικόνα, λειτουργία, αισθητική και δίκαιο που οραματιζόμαστε για την πόλη. Είναι επίσης ένας χώρος διαλόγου οπότε παρακαλώ είστε όλοι ευπρόσδεκτοι να αφήσετε τα σχόλιά σας. 

Eίναι επίσης ώρα να μιλήσουμε πιο διαμορφωμένα, συγκεκριμένα αλλά και απλά για την «ελληνική ιδιαιτερότητα», μια κατάσταση που λαμβάνετε σπάνια υπ’ όψη από τους σχεδιαστές και πολεοδόμους αυτής της πόλης. Οι σκέψεις μας βρίσκονται γύρω από την έννοια και την εφαρμοσιμότητας της παραδοσιακής και λαϊκής αρχιτεκτονικής σε μια πόλη σαν την Αθήνα, κάτι που προϋποθέτει την λογική της «διόρθωσης» του αστικού ιστού. Δηλαδή γκρέμισμα, αφαίρεση κτιρίων/ όχλησης, δημιουργία χώρου, αποκέντρωση, αστική αγροτική εκμετάλλευση, χώροι πρασίνου, χώροι συνεύρεσης των κατοίκων και πολλά άλλα.

Σίγουρα η καλύτερη αφετηρία για τέτοιες σκέψεις είναι το έργο του Δημήτρη Πικιώνη και συγκεκριμένα το Σχολείο στα Πευκάκια στο Λυκαβηττό. Είναι γνωστό ότι ο Πικιώνης αποποιήθηκε αυτό το έργο ακριβώς μετά την αποπεράτωσή του και μαζί με αυτό αποποιήθηκε την ηγεμονική αρχιτεκτονική [πάνω στην φύση] του μοντερνισμού. Μετά από αυτό στράφηκε στα παραδοσιακά αρχοντικά της Καστοριάς για έμπνευση και τα η δουλειά του είχε πάντα την σοφία της λαϊκής παράδοσης μέσα της, σε αντίθεση με αυτό που ακολούθησε όλη η πόλη της Αθήνας. 

Πιστεύουμε ότι η βασική ιδέα πίσω από την στάση του αυτή είναι η άρνηση της κυριαρχίας πάνω στο τοπίο. Η μανία της κατασκευής πάνω στην φύση. Αρχιτεκτονική σίγουρα δεν σημαίνει πάντα πρόσθεση. Δεν σημαίνει πάντα κτίσιμο. Ίσως να σημαίνει και διευθέτηση ή ακόμα και αφαίρεση. Και σίγουρα ακολουθώντας μια τέτοια λογική σήμερα θα πρέπει να μιλήσουμε και για διόρθωση της πόλης. 

Πως θα αναδείξουμε ξανά τα ποτάμια?
Πως θα επανασυνδεθούμε ξανά με τα δάση?
Πως θα ξαναβρεθούμε στις πλατείες? 

Πως θα επαναχαρτογραφήσουμε την Αθήνα και μαζί τη ζωή μας?

"Η απαρίθμηση τούτων των έργων δεν έχει άλλο σκοπό παρά να δείξει στον κριτικό που θα τα εξέταζε τη σταθερή εμμονή που τα έργα τούτα – παρ’ όλες τις κυμάνσεις – παρουσιάζουν εις το να δουλεύουν στο ίδιο, που από την αρχή συνέλαβα, ιδεώδες. Τούτο είναι φυσικό, αφού οι «αρχές» εις τις οποίες στηρίζονται είναι αμετακίνητες. Να μιλήσω για αυτές είναι ολότελα περιττό, αφού διατυπώθηκαν κατά καιρούς επανειλημμένα. Επανάληψη που δεν είχε άλλο σκοπό παρά να βαθαίνει ολοένα και να πλουτίζει το νόημά των, και για μένα τον ίδιο και για τους άλλους. Γιατί, ως προς τον εαυτό μου τουλάχιστο, δεν είχα ποτέ την αίσθηση ότι λέω τα ίδια, μα πως ανακτώ κάθε φορά τις θεμελιακές τούτες αρχές. Για τα λάθη των επιτεύξεών μου δεν είναι υπόλογες οι αρχές τούτες, μα η λανθασμένη από λόγου μου ερμηνεία τους."
Δ.Π.